‘‘สุคตีสุ โส ผลวิปากํ,
อนุภวติ ตตฺถ โมทติ;
อิธ จ ปน ภวติ โคปขุโม,
อภินีลเนตฺตนยโน สุทสฺสโนฯ
‘‘อภิโยคิโน จ นิปุณา,
พหู ปน นิมิตฺตโกวิทา;
สุขุมนยนกุสลา มนุชา,
ปิยทสฺสโนติ อภินิทฺทิสนฺติ นํฯ
‘‘ปิยทสฺสโน คิหีปิ สนฺโต จ,
ภวติ พหุชนปิยายิโต;
ยทิ จ น ภวติ คิหี สมโณ โหติ,
ปิโย พหูนํ โสกนาสโน’’ติฯ
(23) อุณฺหีสสีสลกฺขณํ
[230] ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนปุพฺพงฺคโม อโหสิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ พหุชนปาโมกฺโข กายสุจริเต วจีสุจริเต มโนสุจริเต ทานสํวิภาเค สีลสมาทาเน อุโปสถุปวาเส มตฺเตยฺยตาย เปตฺเตยฺยตาย สามญฺญตาย พฺรหฺมญฺญตาย กุเล เชฏฺฐาปจายิตาย อญฺญตรญฺญตเรสุ จ อธิกุสเลสุ ธมฺเมสุฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กฏตฺตา…เป.… โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ – อุณฺหีสสีโส โหติฯ
‘‘โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี…เป.… ราชา สมาโน กิํ ลภติ? มหาสฺส ชโน อนฺวายิโก โหติ, พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิยา กุมาราฯ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ… พุทฺโธ สมาโน กิํ ลภติ? มหาสฺส ชโน อนฺวายิโก โหติ, ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพาฯ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ’’ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ
[231] ตตฺเถตํ วุจฺจติ –
‘‘ปุพฺพงฺคโม สุจริเตสุ อหุ,
ธมฺเมสุ ธมฺมจริยาภิรโต;
อนฺวายิโก พหุชนสฺส อหุ,
สคฺเคสุ เวทยิตฺถ ปุญฺญผลํฯ
‘‘เวทิตฺวา โส สุจริตสฺส ผลํ,
อุณฺหีสสีสตฺตมิธชฺฌคมา;
พฺยากํสุ พฺยญฺชนนิมิตฺตธรา,
ปุพฺพงฺคโม พหุชนํ เหสฺสติฯ
‘‘ปฏิโภคิยา มนุเชสุ อิธ,
ปุพฺเพว ตสฺส อภิหรนฺติ ตทา;
ยทิ ขตฺติโย ภวติ ภูมิปติ,
ปฏิหารกํ พหุชเน ลภติฯ
‘‘อถ เจปิ ปพฺพชติ โส มนุโช,
ธมฺเมสุ โหติ ปคุโณ วิสวี;
ตสฺสานุสาสนิคุณาภิรโต,
อนฺวายิโก พหุชโน ภวตี’’ติฯ
(24-25) เอเกกโลมตาอุณฺณาลกฺขณานิ
[232] ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต อโหสิ, สจฺจวาที สจฺจสนฺโธ เถโต ปจฺจยิโก อวิสํวาทโก โลกสฺส ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กฏตฺตา อุปจิตตฺตา…เป.… โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ ทฺเว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติฯ เอเกกโลโม จ โหติ, อุณฺณา จ ภมุกนฺตเร ชาตา โหติ โอทาตา มุทุตูลสนฺนิภาฯ
‘‘โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต, สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี…เป.… ราชา สมาโน กิํ ลภติ? มหาสฺส ชโน อุปวตฺตติ, พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิยา กุมาราฯ
